1930 tot en met 1949
Geschiedenis van onze Schutterij
Gedenkwaardigheden uit de historie van schutterij Sint Lambertus (H.Maassen en P.Palmen)
(uit het boek "Broeksittard", met dank aan Frank Maassen)
De broederschap van Sint Lambertus bezit een zeer oude en roemrijke historie. Wanneer we mogen afgaan op de jaartallen op de aanwezige zilveren koningsplaten, dan zou deze schutterij reeds in 1087 hebben bestaan.
1931
Op zondag 6 januari 1929 trad het nieuw opgerichte trommelkorps tijdens een feestavond voor het eerst op in het openbaar met veel succes.
Schutterij St.Lambertus poseert in 1931 in vol ornaat met het in 1929 opgerichte trommel- en fluitenkorps. De namen van de trommelaars en fluitisten zijn niet bekend. Middelste rij v.l.n.r.: onbekend, harie Wilms, Wil Wilms, Zef Wilms, Heng Wilms,Hubertina Wilms (koningin), Theodoor Schrijen (koning), Herman Winthagen, Mathias Wilms, Bertje Ehlen, Frits Wilms (vaandeldrager), Jacob Wilms (tamboer maitre), Bovenste Rij v.l.n.r.: Dreis Wilms, Hein Wilms, Sjeng Schrooten,onbekend, Harie Wilms, onbekend, Theodoor Schrijen.
Fotocollectie F.Maassen
1934
In 1934 werd Math Corbeij burgemeester. Hij woonde in Sittard en wilde niet naar Broeksittard verhuizen. Op het gemeentehuis van Broeksittard kreeg hij van de schutterij zijn eerste uitnodiging om aanwezig te zijn bij het vogelschieten. De burgemeester schreef aan secretaris J. Schmeitz dat zeer ernstige beweegreden hem beletten om deze invitatie aan te nemen. De volgende jaren tot 1940 heeft hij steeds een van de wethouders als plaatsvervanger gestuurd.
Stadsarchief Sittard-Geleen, Archief Gemeente Broeksittard.
1935
De gemeente Broeksittard berichtte de schutterij in 1935 dat haar leden niet meer in Duitsland mochten verschijnen in uniform. Tot dan toe ging men nogal vaak al of niet in uniform de grens over, vooral bij het café in ’t baenke waar toentertijd de drank slechts 10% van de Nederlandse prijs kostte. Met de kermis gingen de schutters voortaan na afloop van het trekken in burger naar het café.
Stadsarchief Sittard-Geleen, Archief Gemeente Broeksittard.
1940 - 1945
De koning van 1939 Tjeu Schrooten [1910-1992] is in 1940 aangebleven vanwege het binnenvallen van de Duitse troepen op 10 mei. Tijdens de Lambertuskermis van 1941 werd - zoals het ook in de Eerste Wereldoorlog 1914-1918 gegaan was - geloot. Koning werd Wil Wilms [1897-1978]; de rest van de oorlogsjaren is hij aangebleven.
Gedurende de Tweede Wereldoorlog 1940-1945 moesten alle activiteiten noodgedwongen worden beperkt. Het houden van vergaderingen of bijeenkomsten was verboden. Men vreesde zelfs voor algehele opheffing met verbeurdverklaring van alle goederen en gelden. Om dit laatste te voorkomen opende de schutterij op naam van de schuttemeester H. Winthagen een bankrekening, waarop de nog voorhanden zijnde gelden werden gestort.
De uit 1867 stammende en de in 1920 nieuw aangeschafte geweren, in totaal twee buksen en zestien geweren (de tien Franse voorladers en zes achterladers), en de acht sabels moesten op last van de Duitse bezetter in 1940 ten gemeentehuize worden ingeleverd samen met het vaandel uit 1911. Een buks werd achtergehouden; deze werd ingemetseld op de zolder bij de familie Schrooten–Hausmanns. 66. Eigen onderzoek en verteld door Ton Schrooten.
Het schutterszilver vond op aanwijzing van Frits Wilms en met goedvinden van Math Hausmanns een veilig onderkomen onder de dansvloer van het café van de familie Hausmanns. Slechts enkele leden van de schutterij werden hiervan in kennis gesteld om het gevaar van uitlekken van het geheim te beperken. Later werd het koningszilver bij de familie Schrooten–Hausmanns op zolder in de schoorsteen ingemetseld. 77. Eigen onderzoek en verteld door Ton Schrooten, bevestigd door P. Palmen.
Door een noodlottige beleidsfout van de toenmalige instanties werd Broeksittard op 1 oktober 1942 als zelfstandige gemeente opgeheven en bestuurlijk bij Sittard gevoegd. Het gevaar dat hiermee ook een einde zou kunnen komen aan de in het dorp levende tradities, was niet geheel denkbeeldig. Gelukkig heeft de Broeksittardse bevolking dit gevaar onderkend en koesterde men de vele volkskundige tradities die de eeuwen door van geslacht op geslacht waren doorgegeven.
Als gevolg van de samenvoeging werden, zoals het heet, alle lusten en lasten van de gemeente Broeksittard door de gemeente Sittard overgenomen. Hiertoe behoorden alle archieven, evenals de op last van de Duitsers ingenomen geweren, sabels en vaandel van de schutterij. Alles werd naar het Sittardse stadhuis overgebracht. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog II werd het verbod van vereniging en vergadering opgeheven. Het oude schuttersbloed in Broeksittard kwam weer boven. De eerste gang was naar het stadhuis van Sittard om het in beslag genomen schuttersbezit weer op te eisen. Groot was de teleurstelling toen men te horen kreeg, dat niets meer aanwezig was en niemand hier iets vanaf wist.
1945
De eerste koning na de oorlog werd Math Wilms in 1945 na een spannend vogelschieten. Gelukkig kon men nog beschikken over de achtergehouden en verstopte buks. Nadat de buks boven water was gekomen, begon op kermiszondag het schieten. Maar de buks begaf het. Voor kermismaandag werd een andere buks geregeld, maar ook deze weigerde op een gegeven moment. Toen schoot men verder met een Duitse karabijn. Van deze wapens lagen er nog veel opgeslagen in Broeksittard. Toen de vogel bijna los zat, was Math Wilms, die in miltaire dienst zat, aan de beurt om te schieten. Hij vroeg zich af: kan ik dat maken, het koningschap tezamen met mijn militaire tijd? Maar zijn vader zei: “ Eine Wilms leet de vogel neet sjtoan.”
Verteld door M. Wilms in juni 2004 aan H. Maassen.
Het eeuwenoude gebruik van de koninginnekeuze werd helaas in 1945 afgeschaft. Dit gebruik wordt in de Publications, het jaarboek voor Limburgs Geschied- en Oudheidskundig Genootschap, van 1936 beschreven. Tijdens het vogelschieten staan meisjes die graag koningin willen worden met een heimelijk verscholen roos tussen het publiek. Zodra het koningsschot gevallen is, stormen zij naar voren om de kersverse koning met de roos te “besjtaeke” en daarmee koningin te worden. “De koning is echter niet verplicht het meisje dat het snelst naar voren drong, aan te nemen; een gehuwde kiest zich zijn vrouw tot koningin.” Ter vervanging van dit eeuwenoude gebruik werd in 1945 met algemene stemmen het besluit genomen: “dat hij die den vogel afschiet en dus koning wordt, een roos krijgt opgestoken door den ouden koning. Bij gedwongen afwezigheid van de ouden koning of indien den ouden koning zelf den vogel vermocht af te schieten, wordt bedoelde roos door den voorzitter der vereniging opgestoken.”
1946
In 1946 werden andermaal nieuwe uniformen aangeschaft. Sint Lambertus viel de eer te beurt een bondsfeest te organiseren. Voor het eerst in de geschiedenis van de Broeksittardse schutterij werd in datzelfde jaar een generaal gekozen, Hendrik Palmen. Deze functie komt vóór die tijd niet in de schuttersboeken voor.
1948
Op 15 augustus 1948, het feest van Maria Hemelvaart, vierde de schutterij haar 860-jarig bestaan. Mgr. Cobben, missiebisschop uit Sittard, heeft die dag na de Hoogmis de gereedgekomen witte woningen in de Kerkstraat ingezegend. Vele autoriteiten, waaronder Mgr. Cobben, Keizer Frans Joseph van Echt en burgemeester Coenders van Sittard, namen in de namiddag plaats op het erepodium om het defilé af te nemen van de vele binnen- en buitenlandse schutterijen die aan de feestelijkheden rond dit jubileum deelnamen. In zijn toespraak benadrukte burgemeester Coenders: “dat Broeksittard, ook al is het thans opgenomen in de stedelijke gemeenschap van Sittard, het plaatselijk eigene op allerlei gebied behouden moet en niet mag prijsgeven.”
In 1954 herdacht het trommelkorps het 25-jarig bestaan tijdens een druk bezocht receptie in zaal Heijnen op 8 augustus. In oktober 1967 is het trommelkorps omgevormd tot drumband.
Moge het tot slot de vereniging gegeven zijn tot in lengte van jaren in traditie te groeien en bloeien tot heil van haarzelf en van geheel Broeksittard.
Gaarne bedanken wij een ieder die ons op enigerlei wijze behulpzaam was bij of die feitelijkheden aandroeg voor dit overzicht van historische gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van onze schutterij.
(C) Wil Mohren 2018